Constant Permeke (1886-1952) was als kunstenaar geboeid door de Vlaamse landschappen, het boerenleven en de arbeidersklasse. Hij wordt vaak geassocieerd met donkere kleuren en massieve figuren. Tegenwoordig vind je de verzamelaars van zijn werken voornamelijk in België. Zal de heropening van het Permekemuseum helpen om een breder publiek aan te spreken en de kijk op zijn werk te verruimen?
Er is meer dan één Permeke. Het oeuvre van deze in 1886 in Antwerpen geboren schilder is immers bijzonder divers. De kunstenaar heeft zelf nooit beweerd tot een bepaalde stroming te behoren, behalve zijn eigen stroming. Lange tijd werd hij nochtans gezien als dé vaandeldrager van het identitaire expressionisme. Hij was veel meer dan een schilder van vissers en boeren in sombere kleuren. Zijn bijzonder overvloedige productie omspant verschillende stijlen en periodes. Permeke was in de eerste plaats een intuïtieve schilder. Zijn expressie kwam van binnenuit: “In het begin was ik verbonden met de natuur, maar op den duur voelde ik dat louter weergeven bedrog was. Schilderen is niet zeggen wat het oog ziet, maar wat het hart en de geest zien.ˮ
André De Ridder, criticus en mededirecteur van de Brusselse galerie Sélection, omschreef hem in 1953 als ‘een regionaal genie’. Constant Permeke was al op jonge leeftijd een populaire kunstenaar. Toen hij in het interbellum onder contract stond bij galerie Le Centaure, maakte hij vrij veel werken in opdracht, met name landschappen en stillevens.
Al vanaf het begin waren het vooral Belgische verzamelaars die belangstelling toonden voor zijn werk. Dat is nog steeds zo. “Het is een kleine marktˮ, bevestigt Melissa Lafont, expert in Belgische kunst bij Millon België. “90% van de bieders zijn Belgen en 10% Amerikanen. In de VS heb je een handvol bijzonder erudiete verzamelaars en liefhebbers van Belgische kunst, met een specifieke interesse voor zeer fraaie stukken. Een olieverfschilderij brengt tegenwoordig 3.000 tot 8.000 euro op, terwijl een tekening van de hand gaat voor 3.000 tot 4.000. In de meeste Belgische veilinghuizen gaan geregeld werken van Permeke onder de hamer, voor een vrij schappelijke prijs. Ook op veilingsites worden geregeld werken te koop aangeboden. De afgelopen twintig tot dertig jaar is zijn marktwaarde behoorlijk gedaald. Christophe Bernaerts van het Antwerpse veilinghuis Bernaerts vertelt: “Toen mijn vader begon, daagde voor elk schilderij van Permeke een koper op. Tegenwoordig zijn kopers kieskeurig. Verzamelaars zijn nu op zoek naar krachtige werken. Werken van gemiddelde kwaliteit krijg je nog moeilijk verkocht.”
KWALITEIT EN HERKOMST
Het veilingrecord voor een werk van Permeke dateert uit 2003, toen Schelde Roeier, een schilderij uit 1921, voor 225.000 euro werd gekocht door een Belgische verzamelaar bij Sotheby’s in Amsterdam.
