“Margiela is altijd al een kunstenaar geweest” 

Toen Martin Margiela in 2009 uit de modewereld stapte, werd er gefluisterd dat hij kunstenaar was geworden. Nu pas komt hij voor het eerst naar buiten, met een grote tentoonstelling in Parijs en een contract bij galerie Zeno X in Antwerpen.  

TEKST: IRIS DE FEIJTER

Een uitdaging: let op een kunstbeurs, galeriebeurs of museum eens op de kleding van de mensen rondom u. Dikke kans dat velen Maison Martin Margiela dragen, herkenbaar aan de even discrete als opvallende vier steken achteraan in de nek waar het etiket zit. En aan de zogenaamde ‘Tabi-boots’: hoefvormige schoenen met een apart ‘vakje’ voor de grote teen. Sinds de Limburgse modeontwerper Martin Margiela in 1988 zijn eigen merk lanceerde werd zijn kleding een soort uniform van de curators, galeristen, verzamelaars en kunstminnaars. 

Vanaf nu zal zijn naam op een andere manier bij hen circuleren, want Margiela maakt een comeback als kunstenaar. In 2009 zegde hij na twintig jaar de modewereld vaarwel. “Ik kon het niet meer aan, de toenemende wereldwijde druk en de steeds hogere commerciële eisen. Ook sociale media veranderden alles. De overdosis informatie vernietigde het idee van verrassing wat voor mij zo fundamenteel was”, zei hij erover. Sindsdien fluisterden intimi dat hij kunst maakte, maar daar kwam hij nooit mee naar buiten. Tot nu. Want op 20 oktober opende zijn solo-expo in Anticipations Lafayette in Parijs. “Het is de allereerste keer dat hij als kunstenaar naar buiten komt. We zijn heel blij en vereerd om hem te tonen aan het publiek”, zegt Rebecca Lamarche-Vadel, curator van de expo. De voorbereidingen begonnen al in 2019, maar door de pandemie kan de expo nu pas open gaan.  

Antwerpen

Voor zijn comeback gaat Margiela niet over één nacht ijs. Naast een grote soloshow in Parijs heeft hij ook een contract bij een topgalerie binnen. Eind september kondigde Zeno X aan dat ze Martin Margiela zullen vertegenwoordigen, naast onder meer Luc Tuymans, Michaël Borremans en Marlene Dumas. Tijdens de Parijse kunstbeurs FIAC, van 21 tot 24 oktober, toonde de galerie in primeur drie sculpturen. In de lente van 2022 plannen ze een grote show in Borgerhout. “Ik ben heel opgetogen om samen te werken met iemand die modewereld volledig heeft veranderd. En die nu een eigen stem vindt in de wereld van de visuele kunsten. Het is spannend om dit nieuwe hoofdstuk samen met Martin aan te vatten”, aldus Frank Demaegd, oprichter van de galerij. “Toen ik het werk van Martin Margiela voor de eerste keer zag, voelde ik meteen dat zijn thema’s heel persoonlijk zijn. Hij benadert zijn onderwerpen met een ongelofelijke zin voor perfectie, zowel in zijn schilderijen, sculpturen als installaties.” 

Jaloezieën

Met Zeno X kiest Margiela voor de crème de la crème van de galeries. Maar voor zijn solotentoonstelling liet hij zijn oog vallen op een minder bekend podium. Lafayette Anticipations is een kunstruimte geopend in 2018 door het bekende gelijknamige woonwarenhuis. Het zit in een 19de-eeuws pand in Le Marais, verbouwd door Rem Koolhaas. Rebecca Lamarche-Vadel is er directeur. Het is dankzij de Belgische museumdirecteur Chris Dercon (nu aan het hoofd van Grand Palais) dat Margiela hier nu tentoonstelt. “Chris zit in onze raad van bestuur en bracht ons in contact”, vertelt Lamarche-Vadel. “Hij was deel van een kleine groep mensen aan wie Martin Margiela soms zijn werk toonde. Ons bijzondere gebouw inspireerde hem. En wij hebben hier in het gebouw ook eigen ateliers waar hij werken kon laten produceren die te groot waren om alleen te maken.”

Op de expo zijn meer dan veertig werken te zien. Van installatie en sculpturen tot collages, schilderijen en films. Allemaal speciaal gemaakt voor deze tentoonstelling. De media zijn zeer divers, maar kenners zullen zeker zijn hand erin herkennen. Want ook in zijn beeldend werk duiken thema’s op als recyclage en transformatie. Ook assemblagetechniek en een monochroom kleurpalet zien we terug. Zijn werk is opnieuw onconventioneel en speelt op de verrassing. Er zijn ook modethema’s die terugkomen, zoals anatomie, huid en haar. Lamarche-Vadel: “De scenografie is opgebouwd rond het idee van verrassing en verdwijning. Martin Margiela wilde een ervaring creëren die tegelijk verrast en verwart. Soms zie je alle werken in één oogopslag, dan weer worden ze verborgen achter jaloezieën of zie je ze vanuit een bijzonder perspectief. Hij veranderde de exporuimte in een plek om te verdwalen. Je volgt een pad waar soms ook niks gebeurt of enkel iets verborgen is. De expo bestaat bij de aanwezigheid van de bezoeker.”

Enigma

Martin Margiela werd in 1957 geboren. Zijn vader was Pools, zijn moeder Belgisch. In 1979 studeerde af aan de Antwerpse modeacademie, een jaar voor de beroemde Zes Van Antwerpen. Het werd al gauw het grootste enigma van de modewereld. Interviews gaf hij louter per fax of per email. En op één zeldzame foto na, weet niemand hoe hij eruitziet. In een wereld waar iedereen vecht om een plaatsje in de spotlights koos hij voor anonimiteit. Voor de documentaire ‘In his own words’ uit 2020 werd zijn stem zelfs vervormd. Sommigen noemen hem de Banksy van de modewereld. 

Maar hij is vooral één van de meest invloedrijke modeontwerpers ooit. Hij was een pionier in recyclage en stelde altijd de mode-industrie in vraag door de codes te kopiëren en ze om te draaien. Inspiratie vond hij vaak in de kleding zelf. Zo maakte hij een gilet van oude kledinglabels. En een jas van jute, zoals je die ziet bij oude paspoppen. Voor één collectie vergrootte hij Barbiekleren uit tot mensenmaat. Trompe-l’oeil, deconstructie en alledaagse objecten zijn een vast onderdeel van zijn mode-dna en duiken ook op in zijn beeldend werk. 

Leger des Heils

Over de discussie of mode nu kunst is, zijn al bibliotheken vol geschreven. Een figuur als Martin Margiela speelt in zulke kwesties een hoofdrol. Zeker als hij zijn visitekaartje wisselt van modeontwerper naar kunstenaar. Hoe kijkt curator Rebecca Lamarche-Vadel daar naar? “Voor mij is Martin Margiela altijd al een kunstenaar geweest. Deze expo is het resultaat van zijn levenslang onderzoek over hoe we naar dingen kijken. En hoe je die blik kan transformeren. Margiela onthult wat wij over het hoofd zien. Hij overstijgt het evidente en onthult de complexiteit van zaken. Voor hem is een Caravaggio-schilderij even inspirerend als een doos haarverf. Wat voor hem telt, is hoe we naar dingen kijken en hoe oplettend we zijn”, analyseert ze. “Op zijn twaalfde kreeg hij een passie voor tekenen. Vanaf zijn zestiende ging hij naar het kunsthumaniora in Hasselt, waar hij allerhande technieken leerde. Zijn docenten raadden hem aan om kunstenaar te worden, maar hij was aangetrokken tot mode en trok in 1977 naar Antwerpen. Het begin van een intussen legendarische carrière. Maar al die tijd heeft hij de kunst nooit verlaten.” 

Als je kijkt naar zijn shows, zijn silhouetten en het doorgedreven totaalconcept van zijn merk snap je wat ze bedoelt. Zijn défilés hadden, zeker in de beginjaren, de urgentie van een performance. Iedereen wilde erbij zijn en sprak er achteraf over. Ze vonden plaats op ongewone plekken zoals bij het Leger des Heils, in een afgedankt goederentreindepot of in het verlaten metrostation Saint-Martin. Ook zijn collecties stretchten de definitie van wat mode is. Lamarche-Vadel: “Hij was de eerste ontwerper die recycling in zijn creaties introduceerde, onder meer met legersokken, kapot servies, rommelmarktkleding en plastic verpakkingen. Zijn outfits vertoonden gebruikssporen en zijn mode reikte vaak over de grenzen van de kleding heen. Ook zijn onconventionele modeshowlocaties zijn legendarisch is geworden. Als modeontwerper brak hij steevast met conventies en vond nieuwe rituelen uit. Ook met deze tentoonstelling wil hij ons op een andere manier naar de wereld laten kijken. Hij cultiveert verwaarloosde objecten, onopvallende plekken en gebeurtenissen. Hij vergroot die uit en laat ons er opnieuw naar kijken. Als een herwaardering van het alledaagse.” 

Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus van 350 pagina’s, volledig samengesteld onder leiding van Martin Margiela zelf. Naast foto’s van de werken wordt ook het maakproces en inspiratiebronnen getoond. Naast een interview met Margiela zijn er teksten van onder meer Chris Dercon. Grafisch ontwerpster van dienst was Irma Boon. Margiela maakt ook enkele kunstenaarsedities die tijdens de expo te koop zijn in de shop van Anticipations, zoals een limited edition deodorant en een poster.

Bezoeken:

Martin Margiela
La Fayette Anticipations
Parijs
www.lafayetteanticipations.com 
gratis entree, zonder reservatie, de catalogus is beschikbaar in Frans en Engels, 
t/m 02-01